Dit zijn modellen die gebruikt werden ter verduidelijking van het onderwijs. Vanaf de tijd van de verlichting is er al gebruik gemaakt van dergelijke modellen. Ook nu worden onderwijsmodellen nog gebruikt, denk bijvoorbeeld aan het skelet bij de biologieles. In universiteits-collecties en schoolverzamelingen zijn veel van de oude onderwijsmodellen bewaard gebleven. Ze zijn vaak gemaakt van kwetsbare materialen zoals was en gips. De schaal is variabel, van een oor van bijvoorbeeld 40 cm hoogte tot de Vesuvius met een hoogte van 50 cm.

Wasmodellen

Wasmodellen bestaan grotendeels uit bijenwas vermengd met harsen en eventueel vulmiddelen en kleurstoffen. Bij latere modellen werd soms paraffinewas gebruikt, maar de samenstelling verschilt per voorwerp. De eerste wasmodellen waren enerzijds votiefbeelden en anderzijds door kunstenaars gemaakte driedimensionale schetsen (op schaal) om aan opdrachtgevers te laten zien hoe een beeld in brons of een ander materiaal er uit zou komen te zien. Ze waren soms bronskleurig geverfd om een goed idee van het resultaat te geven. Een aantal van deze modellen zijn bewaard gebleven, zoals onder meer het model voor de Perseus van Benvenuto Cellini. (1500-1571) Het bronzen beeld staat in de loggia op de Piazza della Signoria in Florence. Het schaalmodel in was is in het Palazzo Bargello. Ook Michelangelo en anderen maakten gebruik van was op deze manier.

In het begin van de 18de eeuw maakte de voorsnijder (prosector) Petrus Koning (1787-1834) wasmodellen die bedoeld waren als leermiddelen bij het onderwijs aan studenten Medicijnen. Dit deed hij naar voorbeeld van andere anatomische collecties uit Florence, Bologna en Wenen. Ook elders in Europa werden dergelijke collecties gebruikt.

 
In de 18de eeuw werden er in Florence modellen van baby’s en bevallingen gemaakt
In de 19de en 20ste eeuw maakte men in laboratoria verbonden aan ziekenhuizen wasmoulages. Dit zijn afgietsels van bijvoorbeeld dermatologische aandoeningen en verschijningsvormen van verschillende ziekten.

De modellen werden gemaakt door eerst een gipsen afgietsel te maken van het ziektebeeld op de patient. In deze mal werd het wasmodel gemaakt, dat meestal hol was. De buitenkant werd op kleur gebracht met pigmenten. De moulage werd ondersteund met vulmateriaal en op een plankje bevestigd. De randen van het model werden vaak afgewerkt met een strook textiel. Moulages zijn bij veel academische ziekenhuizen nog in de collectie te vinden.

Het kwetsbare materiaal kan verschillende schades vertonen, zoals onder meer breuk, warmteschade, en schade veroorzaakt door onvakkundige restauraties. Verder kan wasuitbloei optreden. Dit is het resultaat van het uittreden van enkele bestanddelen van het wasmengsel. Het is zichtbaar als een witte kristalafzetting op het oppervlak. Het is belangrijk om de objecten in een gepast klimaat te houden en ze dienen zoveel mogelijk stofvrij gehouden te worden.

De restauratie van wasmodellen bestaat meestal uit het stofvrij maken, het verwijderen van wasuitbloei, het lijmen van breuken en het maken van een steunconstructie. Ook kunnen ontbrekende delen aangevuld en op kleur gebracht worden. De restauratie wordt beschreven in een behandelingsverslag met fotodocumentatie.

Een studiereis Wasmodellen naar Florence is mogelijk  gemaakt door: Financial support by the Access to Research Infrastructures activity in the 7th Framework Programme of the EU (CHARISMA Grant Agreement n. 228330).

Gipsmodellen

Leermiddelen kunnen ook van gips gemaakt zijn. Dit is meestal beschilderd of gelakt. Een behandeling kan achtereenvolgens bestaan uit het stofvrij maken, monteren van gebroken delen, vervangen van eerdere, ontoereikende of ontsierende restauraties, aanvullen van missende delen en retoucheren. Verder kan afbladderende verf vastgezet worden.
Ontbrekende delen worden met de hand geboetseerd, in gips gegoten en gemonteerd. Daarbij moeten vaak verbindingen geconstrueerd worden.